“Təəssüflər olsun, gəncliyi geri qaytarmaq olmur”

Tariyel Qasımov: “Aktyorun və rejissorun inkişafı üçün klassika lazımdı”

İnsan sevdiyi peşə ilə məşğul olanda işlədikcə işləmək istəyir, uğur qazandıqca daha çoxunu əldə etməyə çalışır. Çünki çalışdığı sənətə olan sevgi ona bu yolda yardımçı olur. İşə başı o qədər qarışır ki, bəzən yaşın necə keçdiyindən xəbəri olmur. Belə desək saçını sevdiyi sənəti yolunda ağardanlardan biri də xalq artisti Tariyel Qasımovdur. Bu dəfə “Şənbə qonağı” rubrikamızda suallarımızı cavablandıran aktyor gəldiyi yolda sevinclə yanaşı, kədərin də ona yoldaş olduğunu deyir. Aktyorun bu və ya digər mövzularda suallarımızı cavablandırdığı müsahibəsini sizlərə təqdim edirik.

- Aktyorluq maraqlı sahə olduğu qədər enişli, yoxuşlu yolları da çoxdu. Bəlkə gəldiyiniz o yola nəzər salaq?

- Mən 55 ildir ki, Gənc Tamaşaçılar Teatrında çalışıram. Bir il Qazaxda, il yarım Dərbənddə də çalışmışam. Amma həmişə Gənc Tamaşaçılar Teatrının aktyoru olmuşam, maaşımı burdan almışam. Bu illər ərzində sevincim də olub, kədərimdə. Yaxşı rollarım olub. Məni hələ heç bir teatrşünas tənqid etməyib. Bütün rollarımı tərifləyiblər. İndi aktyorlar haqda teatrşünaslar çox az yazırlar. Amma o vaxtı İlham Rəhimli kimi böyük tənqidçi var idi. Onun tənqidindən hamı qorxurdu. O tənqidlərində hər şeyi dəqiqliklə yazırdı. Bir dəfə gəlib “Komsomol” poemasına baxmışdı. Mən gənc vaxtı həmin tamaşada Cəlalı rolunu oynayırdım. Yaşa dolduqdan sonra Bəxtiyarı canlandırdım. İlham Rəhimli Bəxtiyar rolu haqqında yazmışdı ki, Tariyel Qasımov çox gözəl oynayır. Amma Humay öldürülən vaxt Humayı qolları arasına alıb, göyə müraciətlə dediyi şeiri çığırtı ilə yox, daxilən yanğı ilə desə daha yaxşı olar. Çox gözəl də tənqid eləmişdi. Bir dənə o yerini bəyənməmişdi. Və mən onu düzəltdim. Sonra dəvət elədim gəlib tamaşaya baxdı. Dedi ki, bax mən də səhnədə bunu görmək istəyirdim. Aktyor öz üzərində işləyib, yaxşı iş təqdim etməyə çalışmalıdır ki, tənqidə tuş gəlməsin. Mən həmişə buna fikir verməyə çalışıram. Deyilən tənqidlərdən nəticə çıxarıb, daha yaxşısını etməyə cəhd edirəm. İndi də çalışıram yaxşı oynayım ki, tənqidlərə tuş gəlməyim. Bu illər ərzində paxıllıq edənlər də çox olub. Həmişə fikirləşirdim ki, niyə paxıllıq edirlər axı? Onlara da rol verilir. Onlar da oynasınlar.

- Yolu uğurlu davam etmək üçün başlanğıc önəmlidi. Aktyor istənilən nəticəni əldə etmək üçün hansı rollardan başlamalıdır?

- Bəzən aktyor istedadlı olsa da, rejissor etibar edib ona baş rol vermir. Və get-gedə həmin aktyor passivləşir. İstedadı roldan rola keçərək işlətmək lazımdı. Rolun deyil, aktyorun böyük-kiçikliyi var. Gənc aktyor institutu bitirib gəlirsə və ona epizodik bir rol verirlərsə, bu düz deyil. Onu baş rolda sınamaq lazımdı. Bundan sonra ona baş və ya epizodik rol veriləcəyini təyin etmək olar. Rolu gərək verəsən ki, aktyorun nəyə qadir olduğunu da biləsən. İndi universiteti bitirib gələn gənclərin bəxti bu mənada gətirir.

- Tamaşaçı üçün günün problemləri, ətrafında olanlar daha çox maraq kəsb etdiyi bir dövrdə əsrlər öncə yazılan bir əsərin tamaşaya qoyulmasına münasibətinizi öyrənmək istəyərdim. Bu tamaşaçılar üçün nə dərəcədə maraqlıdı?

- Aktyorun və rejissorun inkişafı üçün klassika lazımdı. Amma sizin dediyiniz fikirlə də razılaşıram. Yaxşı olar ki, müasir, tamaşaçı gəlib teatrda özünü, səhvlərini, doğrularını görsün və özündə bəyənmədiyi nə görürsə onları düzəltsin. Axı indi bizim yazarlarımız da azdı. Məsələn, Firuz Mustafa çox işgüzar dramaturqdu. Bu yaxınlarda onun “Pələng ili” pyesinin tamaşasını oynadıq. Çox aktual və bu gün üçün maraqlı bir pyesdi. Amma gərək əsəri rejissor yaxşı qursun, düzgün rol bölgüsü etsin ki, ortaya yaxşı tamaşa çıxsın. Rejissor öz üzərində çox işləməlidi ki, əsərin müəllifinin fikirlərini tamaşaçıya tam çatdıra bilsin. Teatrda indi dramaturqlara əsər üçün az pul verirlər. Əvvəllər yazarlara əsərlərinin müqabilində bir maşının pulu verilirdi. Amma indi o qədər qanorar verilmədiyi üçün bəlkə də əsərləri saxlayırlar ki, gələcəkdə yaxşı qanorar verəndə üzə çıxaracaqlar. Ona görə klassik əsərlərə müraciət etməyə məcburdular.

- Aktyor olaraq çalışırsız, kitab yazırsız, şeirləriniz var…

- Kitab yazmaq məsələsi elədir ki, ilahi tərəfindən mənə ilham gəlir və oturub yazıram. Ulu öndərə həsr etdiyim “İnam” poemasını 3 gecəyə yazmışam. “Ömrün sənət yollarında” kitabını yazmaq ideyası həmişə beynimdə fırlanırdı. Seyfəddin Dağlının C.Cabbarlının həyat yolundan yazdığı “Aydınlığa doğru” əsərində C.Cabbarlını oynayırdım. Həmişə fikirləşirdim ki, mənim həyatımı məndən yaxşı kim biləcək. Mənə çox adam deyirdi ki, siz xalq artisti olaraq yadda qalacaqsız. Amma kitab da qalıcıdı. Buna görə həmişə mənə deyirdilər ki, kitab yazın və onu muzeyə verin. Yazıçılar Birliyində kitab təqdimatına getmişdik. Həmin tədbirdə mənim kitabım Firuz Mustafanın əlində idi. Hamıya dedi ki, mən məsləhət görərdim bu kitabı oxuyasız. Dedi ki, bu kitabı elə bil Tariyel Qasımov yox, Dostoyevski yazıb. O kitabın gözəlliyi ondadır ki, hər şey olduğu kimi yazılıb.

- Yaşlı sənət adamlarının bir çoxu müsahibələrində deyirlər ki, 65 yaşdan sonra sənətdə nə isə əldə etmək çətindi. Siz hazırda 74 yaşındasız. 74-dən sonra sənətdə nələrsə etmək mümkündürmü?

- (Gülür) İmkan yaratsalar mümkün olar. Mən 74 yaşımda “Pələng ili” tamaşasında 50 yaşında rolu canlandırıram. Bu rolu ona görə verdilər ki, mən “Muradına çatan günəş” serialında 50 yaşlı polkovniki canlandırırdım. Mənim saçımı, başımı qaraltmışdılar. 50 yaşlı adama oxşayırdım. Mənim saçını qaraldan kişilərdən xoşum gəlmir. Amma aktyorlar müxtəlif yaşda obrazlar canlandıra bildikləri üçün onlara ola bilər. Rəhmətlik Həsən Məmmədovun saçı birdən ağappaq olurdu. Gələn dəfə rollara görə başqa olurdu. Rollara görə mənim də saçlarımı qaraltmışdılar. Mənim öz gözəl saçım var. Zarafatla həmişə deyirəm ki, uca dağın başına qar yağar.

- Yaradıcılığınızda hansı rolu özünüz üçün şah əsər bilirsiz?

- Bütün rollarım mənim üçün əzizdi. Amma hər bir aktyorda şah rol olur. Şah rol odur ki, aktyoru daha çox tanıtsın, tamaşaçılar tərəfindən daha çox sevilməsinə şərait yaratsın. Bu məndə bir deyil, iki deyil, bir neçədi.

- Bəs sizin haqqınızda film çəkilməsini istəyərdinizmi ki, orda bütün həyatınız əks olunsun?

- Düzünü desəm bu yaxşı olar. Bir dəfə belə bir təşəbbüs irəli sürmüşdülər. Amma sonra heç nə olmadı. Mənim öz həyatımdan yazdığım kitab əsasında heç bir dəyişiklik etmədən film çəksələr ondan gözəl film alına bilməz. Kitabda mənim uşaqlığımdan, xalq artisti adını alana qədərki həyatım əks olunub. O hadisələrin davamı olan kitabın ikinci hissəsini yazıram.

- Həyatınızda elə bir an varmı ki, onun həmin filmə daxil edilməsini istəməzdiz?

- Məsələn mən ikinci dəfə ailə qurmuşam. Bir dəfə verilişlərin biri evimizdə çəkiliş apardı. Yoldaşım da efirdə danışdı. Bəlkə də bu kimlərsə tərəfindən yaxşı qəbul olunmayacaq. Amma bu mənim həyatımdı. Və mən icazə verirəm ki, deyilsin və göstərilsin. Mən olanları niyə gizlətməliyəm ki? “Ömrün sənət yollarında” kitabım hələ çapa hazırlananda bəzi hissələrin kitabda olmamasını istədilər. Lakin mən dedim ki, həmin hissələrin kitabda olmasını istəyirəm. Çünki o hadisələri mən yaşamışam.

- Tariyel müəllim bu gün 74 yaşınız olmasına baxmayaraq, 50 yaşlı obrazları canlandırırsız. Bəs heç eh cavanlıq-cavanlıq deyirsinizmi?

- Cavan olsaydım “Söhrab və Rüstəm”də Söhrabı bir də oynayardım. Cəlal rolunu oynamaq istəyərdim. Təəssüflər olsun ki, gəncliyi geri qaytarmaq olmur. Düzdü mən qocalığımı hiss eləmirəm. Amma hərdən fikirləşirəm ki, kaş 40 yaşına olaydım. Əgər indi “Söhrab və Rüstəm” tamaşaya qoyularsa mən məmnuniyyətlə Rüstəmi oynayardım.

- Tariyel müəllim nələr üçün darıxır?

- Metroda gedəndə fikir verirəm ki, 70-80 yaşlı qocalar ayaq üstə qalır, cavan qızlar-oğlanlar öz sevgililəri ilə oturub söhbət edirlər. Ayağa qalxıb yer vermirlər. O vaxtı elə şey yox idi. Amma biz avtobusda oturanda yaşlı birinin gəldiyini uzaqdan görəndə ayağa qalxırdıq ki, gəlib əyləşsinlər. O heç görmürdü ki, biz ona yer vermişik. Elə bilirdi ki, o yer boşdu. O bizə evdə, məktəbdə, institutda verilən tərbiyə idi. Biz yeganə millət idik ki, bunlara əmək edirik. Moskvada biz kiməsə yer verəndə onlar onu bəyənmirdilər. Biz o vaxtı elə bilirdik ki, müəllim çörək yemir. Amma indiki tələbələr müəllimlə siqaret çəkirlər.

- Rayona tez-tez gedirsiz?

- Anama görə hə. Anam olmasa bu qədər tez-tez getmərəm.

- Tariyel müəllim sonda gənclərə hansı məsləhətləri verə bilərsiz?

- Bu sənətdə irəliləmək üçün əsas istedad lazımdı. İstedadın üzərində çalışmasalar heç nə əldə edə bilməzlər. Bu sənəti seçəmişdən öncə düşünsünlər ki, onlarda bu qabiliyyət var, yoxsa yox. Mən aktyor, rejissor olacam deməklə deyil. Əgər istedad yoxdusa bu işin axırı yoxdu. Bu sənətdə illərdir çalışsa da heç nə edə bilməyən o qədər insan var ki. Onların yeri səhv düşüb. Mən Azərbaycan Dövlət Bədən Tərbiyəsi və İdman Akademiyasında oxumuşam. İndi oranın rektoru Ağacan Əbiyevlə bir oxumuşuq. O həmişə mənə deyir ki, səninlə fəxr edirəm. Mən də deyirəm ki, mən də səninlə fəxr edirəm. O öz sahəsində uğur əldə edib, mən də öz sahəmdə. Deməli o öz yolundadı, mən öz yolumda.

Aygün Asimqızı

Üç nöqtə.- 2013.- 29 iyun.- S. 13.